RZECZ O ... dodatek do gazety Rzeczpospolita z 19 października 2004 r.

Osoby znające CERN uważają go za centrum doskonałości nie tylko w fizyce cząstek, ale i w różnych dziedzinach technicznych, takich jak informatyka, elektronika, nadprzewodnictwo czy technika wysokiej próżni.

Warunki do zdobycia doświadczenia są tam wyjątkowe: CERN udostępnia bezpłatnie laboratoria i sprzęt najwyższej klasy, wykłady i szkolenia prowadzone są przez uczonych światowej sławy, a pracami opiekują się znakomici specjaliści. W międzynarodowym środowisku zdobywa się bogate doświadczenia i nawiązuje kontakty.

CERN-owskie programy szkoleniowe obejmują:

* - kilkutygodniowe studia letnie ("summer students") w okresie czerwiec-wrzesień, w dziedzinach fizyki cząstek, fizyki stosowanej czy pokrewnych nauk technicznych;

* - studia techniczne ("technical students"), które trwają od kilku do kilkunastu miesięcy - te dotyczą tylko studentów nauk technicznych bądź fizyki stosowanej;

* - kilkuletnie studia doktoranckie ("doctorate students") w dziedzinie fizyki stosowanej czy nauk technicznych;

* - kilkuletnie staże naukowe ("fellows") dla młodych naukowców i inżynierów (do lat 33).

(szczegółowe informacje o tych programach można znaleźć na stronach WWW CERN user.web.cern.ch/user/cern.html)

Polscy studenci pojawiali się w CERN, jeszcze zanim Polska została członkiem tej organizacji, dzięki pomocy finansowej współpracujących instytucji, w tym i samego CERN. Bez tej pomocy nasza fizyka nie byłaby dzisiaj taka sama - wielu dzisiejszych profesorów czy doktorów habilitowanych zaczynało swą karierę naukową jako pseudo "letni studenci", co pozwalało im wzbogacać swą wiedze i nawiązywać kontakty. Polscy studenci zyskali pełne prawa ubiegania się o lokalne stypendia z chwilą przystąpienia Polski do CERN, tj. od roku 1991. Specjalnym zainteresowaniem cieszą się studia letnie zarówno w dziedzinie fizyki, jak i nauk stosowanych, gdzie na jedno miejsce przypada często 20 - 30 kandydatów (!); kryteria preferują tych, którzy mają najlepsze stopnie, opinie i dorobek naukowy, z priorytetem dla tych, którzy kończą studia. Ponieważ z dużej liczby zgłoszeń można wybrać znakomitych studentów, to polscy studenci cieszą się w CERN bardzo dobrą opinią - często, gdy pojawiają się dodatkowe wakaty (np. z powodu rezygnacji), na wolne miejsca z listy rezerwowej wybierani są Polacy.

Jeśli ogólnie możemy być zadowoleni z liczby naszych studentów technicznych w CERN, to w przypadku doktorantów czy studiów letnich sytuacja jest niezadowalająca. Wynika to stąd, że ogólna pula miejsc nie jest duża, a przyznawana liczba miejsc dla studentów letnich jest proporcjonalna do wkładu finansowego danego kraju do budżetu CERN i dla Polski wynosi tylko 3 - 4. Wiele krajów, jak Austria, Finlandia, Hiszpania, Portugalia, Szwecja, wykorzystuje laboratoria CERN do szkolenia doktorantów poza przyznanymi limitami i finansuje pobyty własnym studentom - jest to kilka stypendiów rocznie z każdego z wymienionych krajów. Warto skorzystać ze wzorów tych państw i pomyśleć o polskich stypendiach, które by umożliwiły lepsze wykorzystanie tego znakomitego ośrodka nowoczesnej nauki i techniki dla szkolenia naszych młodych specjalistów.

M. TURAŁA, IFJ PAN W KRAKOWIE