Streszczenie

Wiemy że fale mechaniczne, w szczególności fale dźwiękowe mogą rozchodzić się we wszystkich trzech stanach materii: gazach, cieczach i ciałach stałych. Dla przykładu działanie instrumentów takich jak gitara, skrzypce czy cymbałki jest oparte o rozchodzenie się fal w ciałach stałych. Na początku wykładu zaprezentowane będą doświadczenia zjawisk falowych dla fal dźwiękowych o stosunkowo niewielkich długościach, tj. od kilku do kilkudziesięciu centymetrów oraz o częstościach w zakresie słyszalnym tj. między 100Hz a 1000Hz. Będą fale biegnące, ich odbicie od granicy ośrodków oraz fale stojące. Po falach dźwiękowych zapoznamy się z falami na wodzie, tj. z ze zjawiskiem przemieszczania się zaburzeń kształtu powierzchni wody. Przejdziemy od skali laboratoryjnej, w centymetrach, do skali wielu kilometrów, tj. opiszemy fale tsunami rozchodzące się na oceanach których długości mieszczą się w zakresie od około 100 m do 100 km oraz fale sejsmiczne które rozchodzą się w skorupie ziemskiej. Obydwa te rodzaje fal rozchodzą się na ogromnych odległościach; mają zasięgi do kilku tysięcy kilometrów, a niektóre fale sejsmiczne mogą podróżować nawet na przeciwległy koniec kuli ziemskiej. Na zakończenie opisane będzie nadzwyczajne zdarzenie z 16.09.2023 na Grenlandii, tzn. osunięcie fragmentu lodowca do fjordu, które wywołało stojącą fale tsunami. Istnienie tej fali zarejestrowały stacje sejsmiczne położone kilka tysięcy kilometrów dalej, w Europie i na Alasce. Co szczególnie ciekawe, zjawisko to utrzymywało się wyjątkowo długo – bo aż przez 9 dni. Obserwacja tej nietypowej fali jest obecnie wykorzystywana do optymalizacji metod wykrywania fal sejsmicznych oraz metod obserwacji satelitarnej.