1.3 Okno

Okno (window) to podstawowy element interfejsu, gdyż ekran komputera jest zwykle za mały, aby wyświetlić jednocześnie cały tekst lub obraz, nad którym pracujemy. W tej sytuacji oglądamy go przez okno.

Rysunek: Okno prostego edytora tekstów (kwrite, GNU/Linux); w środku otwarte (prawym guzikiem myszy) menu podręczne

Możemy otworzyć jednocześnie kilka okien, w każdym z nich może pracować inny program -- tę cechę systemów zwiemy wielozadaniowością (multitasking). Jednak komunikować się w danej chwili możemy tylko z jednym programem, toteż tylko jedno z otwartych okien jest w danej chwili aktywne (czyli ,,na wierzchu''). Aby uaktywnić okno znajdujące się ,,pod spodem'', wystarczy zwykle kliknąć jego dowolny fragment.

Oglądany w oknie wycinek możemy przesuwać w pionie i poziomie. Służą do tego paski przewijania (scrollbars), widoczne^1.5na rysunku 1.1 wzdłuż prawej i dolnej ramki. Klinięcie znajdujących się na ich końcach trójkątów umożliwia powolne przesuwanie wyświetlanej w oknie części obrazu w odpowiednim kierunku. Szybszy efekt uzyskamy ciągnąc (czyli najeżdzając kursorem, wciskając lewy guzik i przemieszczając mysz bez jego puszczania) znajdujące się wewnątrz pasków prostokąty. Podwójne kliknięcie na górnej krawędzi okna (belce) powoduje zwykle rozciągnięcie okna na cały ekran lub jego ,,zwinięcie'' pod belkę. Ponowny ,,dwuklik'' na belce przywraca stan poprzedni.

Po obu stronach belki znajdują się ikonki; ich działanie najprościej sprawdzić klikając ,,na próbę''. Dla przykładu, w oknach z rysunku 1.1 (Linux/KDE) i rysunku 1.2 (MS Windows 98):

• pierwszy od prawej strony krzyżyk zamyka okno, kończąc pracę programu;
• kwadrat przełącza między aktualnym i maksymalnym (cały ekran) rozmiarem okna;
• następny ,,_'' lub ,,$\,\cdot\,$'' zwija okno do ikony, umieszczanej zwykle na pasku zadań (rozdz. 1.5); okno znika z ekranu, a dokładny stan działającego w nim programu możemy odtworzyć klikając na tę ikonę;
• pojedyncze kliknięcie ikony po lewej stronie belki otwiera menu podręczne okna. Podwójne kliknięcie zamyka okno.

Okno możemy przesunąć w inne miejsce ekranu, ciągnąc za jego górną krawędź (belkę). Płynna zmiana rozmiaru wymaga ciągnięcia za któryś z rogów, najczęściej prawy dolny. Zanim zaczniemy ciągnąć, kursor po najechaniu na róg powinien zmienić kształt na ew. kojarzący się ze zmianą rozmiaru.

Najniższą część okna zajmuje zwykle pasek stanu, widoczny na dole rysunków 1.1 i 1.2. Na pasku stanu pracujący w oknie program wyświetla zwykle bieżące informacje, np. edytor -- aktualną pozycję kursora, a przeglądarka -- adres, do którego prowadzi znajdujące się pod kursorem łącze. Zwykle istnieje możliwość rezygnacji z jego wyświetlania.

Rysunek: Okno edytora tekstów Wordpad (MS Windows); otwarte menu Edycja, w nim podświetlona opcja Kopiuj, czyli Edycja/Kopiuj